Szpital Kliniczny przy Działdowskiej spadkobiercą tradycji Szpitala Karola i Marii
Szpital przy ul. Działdowskiej, w którym znajduje się Klinika, zajmuje obecny budynek od 1946 roku. Przed II wojną światową zajmował teren na warszawskiej Woli znajdujący się pomiędzy ulicami Leszno, Karolkową, Żytnią i Młynarską.
8 listopada 1913 roku otwarto w Warszawie na Woli przy ul. Leszno najbardziej nowoczesny, najlepiej zorganizowany i wyposażony w tym czasie miejski szpital dziecięcy w Polsce i w Europie, Szpital im. Karola i Marii, ufundowany przez Zofię Szlenkierównę. Została ona Przełożoną pielęgniarek i Przewodniczącą Rady Fundacji. W liczącym 9 pawilonów obiekcie mieścił się oddział wewnętrzny, zakaźny, obserwacyjno-izolacyjny i chirurgiczno-ortopedyczny i ambulatorium. W szpitalu zatrudniono farmaceutę (czego jeszcze wówczas nie praktykowano powszechnie). Na dyrektora powołano dr Józefa Brudzińskiego, światowej sławy pediatrę, który wkrótce - w 1916r., wybrany został pierwszym Rektorem wskrzeszonego w Warszawie polskiego uniwersytetu. Objaw Brudzińskiego, typowy dla zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych, do dziś jest cytowany we wszystkich podręcznikach pediatrii i neurologii. Szpital im. Karola i Marii ukończono w tempie rekordowym: w 19131r. przyjęto pierwszych chorych. Szpital Karola i Marii był pierwszą bazą dla studentów Wydziału Lekarskiego, przygotowującą ich do pracy w zawodzie. Klinika Pediatryczna przy ulicy Litewskiej 14/16 powstała kilka lat później tzn. w roku akademickim 1920/21, ale nadal studenci odbywali zajęcia w zakresie chorób zakaźnych (szkarlatyna, dyfteryt, gruźlica).
Integralnie ze szpitalem im. Karola i Marii związana była Warszawska Szkoła Pielęgniarek, założona w 1921 roku przez Ignacego Paderewskiego; jej drugą dyrektorką była Zofia Szlenkierówna. Zajęcia praktyczne z pediatrii uczennice odbywały w szpitalu im. Karola i Marii. Na koszt szpitala wprowadzono systematyczne, okresowe badania pracowników; urządzono dla nich plac do gier ruchowych. Starano się stale unowocześniać szpital: utworzono kuchnię mleczną, zorganizowano pokoje dla matek karmiących, tarasy do „leczenia powietrzem”.
Od pierwszych dni II Wojny Światowej szpital działał jako punkt sanitarny dla dzieci i dorosłych, organizował przeszkolenia sanitarne dla AK. Już na szereg dni przed Powstaniem szpital otrzymał instrukcje na wypadek akcji zbrojnej; oprócz punktu opatrunkowego miały się w nim mieścić składy sanitarne i żywnościowe dla grup walczących na Woli. W czasie Powstania Warszawskiego był szpitalem frontowym, stanowiącym zaplecze słynnych batalionów harcerskich „Parasola”, „Zośki” i „Wigry”. Niemcy, po zdobyciu szpitala 6 sierpnia 1944 roku, wymordowali rannych, spalili szpital, a personel z grupą dzieci przepędzili do szpitala przy ul. Płockiej, skąd - pod kierownictwem przyszłego profesora Jana Bogdanowicza - wyewakuował się do Włodzimierzowa koło Piotrkowa Trybunalskiego.
Po powrocie do Warszawy, krótko, szpital mieścił się w Domu Dziecka przy ul. Przybyszewskiego na Żoliborzu, skąd w roku 1946 został „tymczasowo” przeniesiony do budynku socjalnego fabryk wolskich mieszczących się na rogu ulic Działdowksiej i Wolskiej. Przyczyną tej decyzji była propozycja szwajcarskiej organizacji charytatywnej „Don Suisse” kompletnego wyposażenia szpitala dziecięcego w Warszawie, o ile miasto zaproponuje odpowiedni budynek. Podjęta 50 lat temu decyzja o „tymczasowej” lokalizacji szpitala zdecydował o jej utrzymaniu do dziś. Szpital pozbawiono „kapitalistycznych” patronów. Nazwany został PSK 2, a następnie PSK 3. Dopiero w latach osiemdziesiątych udało się wywalczyć na patrona prof. Władysława Szenajcha. Od początku swojej powojennej działalności szpital został włączony do pracy dydaktycznej; utworzono II Katedrę Pediatrii, a w niej ośrodek kształcenia w zakresie pediatrii dla stypendystów Ministerstwa Zdrowia z całego Kraju. Chociaż Szpital Karola i Marii był szpitalem miejskim, dbano w nim o staranne wykształcenie zawodowe własnego personelu i prowadzono szkolenia dla pediatrów z zewnątrz. Szpital przy ulicy Działdowskiej stał się w latach 1950-1970 bazą Oddziału Pediatrycznego w ramach I Wydziału Lekarskiego Akademii Medycznej w Warszawie. Kierownikiem i organizatorem Oddziału pediatrycznego był prof. Władysław Szenajch. Dla studentów wiązało się to ze zwiększeniem liczby godzin zajęć, gdyż poza normalnymi studiami na Wydziale Ogólnym dochodził rozszerzony program z pediatrii. W ramach oddziału pediatrycznego powstały kliniki: Klinika Chorób Zakaźnych [kier. prof. Jan Bogdanowicz], wkrótce przeniesiona na ul. Sienną. Na bazie tej kliniki powstała: Klinika Terapii [oddział A, B, C], kierownik: prof. Henryk Brokman, a następnie pion ten prowadzili: prof. Halina Zapaśnik - Kobierska, prof. Maria Ochocka, prof. Danuta Chmielewska – Szewczyk (obecnie jest to I Katedra Pediatrii) oraz Klinika Diagnostyki [D, E, F] – prof. Zofia Lejmbach, doc. Żeligowska, prof. Irena Krzeska, prof. Lech Korniszewski a obecnie prof. Hanna Szajewska i Chirurgii – prof. Kossakowski, doc. Hroboni, prof. Irena Smólska, a obecnie prof. Maciej Karolczak. Kreowano wówczas również pierwszą w Polsce Katedrę Radiologii Pediatrycznej (prof. Rowiński). W 1970 roku rozwiązano Oddział Pediatryczny a wszystkie kliniki i zakłady szpitala stały się częścią Instytutu Pediatrii Akademii Medycznej. Absolwenci oddziału pediatrycznego o swoim macierzystym szpitalu mówili żartobliwie i miło „nasza mama Dziadowska”.
Po likwidacji oddziału pediatrycznego część zachowawcza (internistyczna) naszego szpitala została przeorganizowana w dwie katedry (I i II) z klinikami: Patologii Noworodka, Niemowląt i Wad Uwarunkowanych Genetycznie, Gastroenterologii i Żywienia Dzieci, Pneumonologii i Alergologii.
W połowie roku 2009 Kliniki Patologii Noworodka, Niemowląt i Wad Uwarunkowanych Genetycznie wchodzące w skłąd II Katedry Pediatry przestały istnieć. W ich miejsce utworzono Kinikę Pediatrii.
100 lat temu, 8 listopada 1913 roku, odbyło się uroczyste otwarcie Szpitala im. Karola i Marii dla Dzieci w Warszawie, którego sukcesorem jest Szpital przy ul. Działdowskiej. Szpital był szpitalem pawilonowym i zajmował kwartał ulic Leszno, Młynarska, Karolkowa, Żytnia. Jego fundatorką była Zofia Szlenkierówna, córka ewangelickich przemysłowców i działaczy społecznych Karola (1839 – 1900) i Marii (1860 – 1913) Szlenkierów, która w ten sposób pragnęła uczcić zmarłych rodziców. Kierownictwo oraz zaprojektowanie szpitala pod względem budowy, wyposażenia i organizacji powierzyła pediatrze dr Józefowi Brudzińskiemu (1874 – 1917), jednemu z głównych organizatorów polskiego uniwersytetu w Warszawie i jego pierwszemu rektorowi w latach 1915 – 1917.
Od 1915 roku zastępcą lekarza naczelnego był dr Władysław Szenajch, który od roku 1921 objął obowiązki lekarza naczelnego a od 1932 roku został dyrektorem Szpitala. Od 1926 roku w Szpitalu im. Karola i Marii zatrudniano pielęgniarki świeckie. Był to pierwszy szpital, w którym utworzono pediatrię społeczną oraz etat pielęgniarki społecznej.
W latach 1913 – 1923 szpital dzielił się na dwa oddziały: chorób wewnętrznych i zakaźnych oraz chorób chirurgicznych. W ramach oddziału „wewnętrznego” funkcjonowały dwa pododdziały: gruźliczy i zakażeń kiszkowych. W szpitalu działały też dwie pracownie, rentgenowska i chemiczno–bakteriologiczna. W 1929 roku rozpoczął działalność stały oddział niemowlęcy.
W Szpitalu im. Karola i Marii nie tylko leczono dzieci, ale też kształcono pediatrów oraz pielęgniarki. Ćwiczenia odbywali lekarze, studenci wyższych semestrów, a także uczennice Warszawskiej Szkoły Pielęgniarskiej prowadzonej przez Zofię Szlenkierównę i Szkoły Pielęgniarstwa Polskiego Czerwonego Krzyża.
W okresie Powstania Warszawskiego Szpital, choć przeznaczony dla dzieci, służył powstańcom, ludności cywilnej i rannym okupantom. 6 sierpnia 1944 roku pacjenci i pracownicy pozostali przy życiu zostali wyprowadzeni przez Niemców do Szpitala Wolskiego. Po upadku Powstania personel i chorzy ewakuowali się 20 października 1944 roku do Włodzimierzowa koło Piotrkowa Trybunalskiego.
Po zakończeniu II Wojny Światowej, ówczesne władze nie pozwoliły na odbudowę Szpitala im. Karola i Marii w dawnym miejscu. W 1946 roku, szwajcarska organizacja społeczna „DON SUISSE” ufundowała wyposażenie szpitala dziecięcego w budynku dawnej Ubezpieczalni Społecznej na rogu Działdowskiej i Wolskiej, który tymczasowo miał stać się szpitalem dla dzieci, a który oficjalnie otwarto 29 czerwca 1948 roku.
W 2013 roku, po 67 latach, wydaje się, że tymczasowość się kończy. Budowa szpitala pediatrycznego przy ul. Banacha postępuje szybko…
Główne wejście do Szpitala im. Karola i Marii przy ul. Leszno.
Zofia Szlenkierówna z chorym dzieckiem.
Dzieci w Szpitalu im. Karola i Marii.
Pierwszy zespół lekarzy Szpitala im. Karola i Marii z kurator Zofią Szlenkierówną. Siedzą od lewej: J. Paschalisówna, Z. Szlenkierówna, J. Przedpełska, J. Matusewiczówna. W pierwszym rzędzie stoją od lewej; T. Kopeć, J. Celichowska, J. Bukowska, W. Łapiński, J. Brudziński, Wł. Szenajch, J. Koelichen, J. Pieniążek. W drugim rzędzie stoją od lewej: K. Jonscher, R. Stankiewicz, L. Paszkiewicz, T. Wiśniewski, St. Łyskawiński, M. Erlichówna.
Szersze materiały dotyczące historii Kliniki można znaleźć pod poniższym linikiem.